ห้องที่ ๑๒๐ : พระมหาคำเปรียญ


           ถึงปีสิบสี่ถ้วนกำหนด สัญญาเฮย
พระสัตรุศพระพรต พราพร้อง
เหตุใดพระทรงยศ ไม่กลับ มานา
ครบสัตยสัญญาน้อง จักต้องลาญชนม์
           อยู่ใยอัประยศถ้วน เทวัญ
เสียชีพรักษสัตย์ธรรม์ ชอบไว้
คิดเสร็จเสด็จจรผัน สู่พระแม่ สามเฮย
ประนตลานาฎไท้ จักเข้ากองกูณฑ์
           ทั้งสามฟังลูกท้าว ทูลลา
ดาลโศกปรามลูกยา อย่าม้วย
รอคอยสักสามวา ระก่อน นะพ่อ
อย่าเพ่อด่วนตายด้วย สัตยยั้งฟังคำ
           โอรสประนตน้อม ทูลสนอง
ชีพไม่รักรักษครอง สัตยไว้
ประทานโทษข้าสอง พลั้งผิด แลนา
ฝากพระวงษข้าใต้ บาทด้วยช่วยผดุง
           มารดากอดลูกท้าว สลบลง
โอรสโศกเจียนปลง ชีพม้วย
สนมนาฎแลพระวงษ แก้กลับ ฟื้นนา
ต่างโศกต่อโศกด้วย จักต้องจำตาย
           โอรสว่าสัตยตั้ง เปนประธาน
เหล็กเพชรเจาะผาจาน จรตอ้าง
ไม่เลือนลบลายปาน ความสัตย แลนา
วายชีพลูกไม่ล้าง สัตยแล้วฃอลา
           สองรีบเสด็จสู่ท้อง สนามพลัน
สั่งแก่สุมันตัน อย่าช้า
ทวารวังเร่งปิดกัน พระแม่ ไว้นา
แล้วรีบกองกูณฑ์ข้า จักเข้าถวายชนม์
          สุมันตันหวั่นจิตรว้า ทูลผัด วันเฮย
สองราชกล่าวคำตัด ตอบโต้
งาช้างงอกออกชัด ใครฉุด คืนฤๅ
ฝ่ายสุมันตันโอ้ โอดแล้วกองกูณฑ์
           เหล่าเสนาใหญ่น้อย หญิงชาย
รักราชโศกเสียดาย ทั่วด้าว
สองขัดติยจึ่งภิปราย ปรามสั่ง ทั่วนา
ฃอฝากสามนาฎท้าว อิกทั้งประยูรวงษ
           เสร็จสั่งกรจับเกื้อ จูงกัน
หวังจักโจมเพลิงพลัน จ่อจ้อง
ภอวายุบุตรกุขัน ถึงพระ ลานแฮ
ดูเกลื่อนคนโศกก้อง รีบใกล้เหนองค์
           กุขันเข้ากอดไท้ สัตรุศ
พระพรตวายุบุตร์ ยึดไว้
สองราชว่าใครฉุด เหลือบเนตร มานา
สบภักตรสองจึงได้ หยุดค้างพลางถาม
           กุขันวายุบุตรน้อม ทูลสาร
ว่าพระอวะตารยก กลับด้าว
หยุดพักพวกทวยหาญ สำนักนิ์ วะสิฐนา
ตรัสสั่งข้าทูลท้าว เพื่อพ้นปฎิญาน
           สองขัดติยราชแจ้ง ปรีดี
เราจักทูลชนนี ร่มเกล้า
ท่านจงอยู่อย่าลี ลาศก่อน เลยนา
พลางรีบเสด็จขึ้นเฝ้า ท่านไท้มาตุรงค์
           ทูลว่าพระพี่เจ้า จรลี ถึงเฮย
สำนักนิ์พระมุนี ตรัสใช้
หณุมานกุขันปรี ชารีบ บอกแฮ
สามมาตุหมดโศกให้ เร่งเร้ารับดไนย
          โอรสประนตแล้ว มาพลัน
สั่งแก่สุมันตัน รีบเต้า
เกณฑ์จัดพวกพลขันธ์ สี่หมู่
จักรับพระพี่เจ้า เสด็จเข้าคืนเวียง
           สุมันตันรับสั่งแล้ว เกณฑ์พล
ม้ารถคชอนนต์ อเนกหล้า
สรรพาวุธครบฅน กบวนแต่ง ต่างนา
เตรียมตรวจรับเสด็จถ้า ครบถ้วนกระบวรพล
           สามมารดากับทั้ง กำนัน ตามเอย
โอรสร่วมชีวัน พรั่งพร้อม
สนานเสร็จประดับสรรพ์ ภูษิตร เสร็จนา
ทรงรถพลแหนห้อม แหริ้วเร่งกระบวน
           กุขันวายุบุตรได้ นำพล จรเฮย
รีบเร่งถึงบัดดล ที่ใกล้
เหนลิงยักษสับสน จึ่งหยุด พลแฮ
ห้าขัดติยราชไท้ เสด็จเข้าบริเวณ
           พระรามพระลักษทั้ง สีดา
ต้อนรับห้าขัดติยา พรักพร้อม
นบประนตแทบบาทา มาตุเรศ สามเฮย
ต่างต่างปราโมชน้อม เนื่องหน้าปราไส
           นางเกาสุริยสร้อย สมยา
พลางกอดพระรามา ลูบไล้
โฉมสมุทรับสีดา โลมลูบ
พระลักษณไกยเกษีได้ โอบอุ้มรับขวัญ
           เกาสุริยานาฎเอื้อน โอฐถาม
พระลูกแรมวะนาราม แต่ต้น
เปนดาบศทั้งสาม ทรงพรต
เกิดเหตุใดจึ่งด้น เขตรข้ามลงกา
          พระรามประนตแจ้ง กิจจา
ลูกสถิตยโคธาวา เรศรั้ง
ทศภักตรลักสีดา ดวงจิตร ไปแฮ
ลูกจึ่งลาพรตตั้ง ติดเต้าตามผลาญ
           ความลำบากยากแค้น ในดง
ซ้ำต่อยุทธณรงค์ รบสู้
ข้ากับอนุชแทบปลง ปลดชีพแลนา
ราญรบอสุรผู้ เผ่าร้ายวายปราณ
           สามมาตุเรศไท้ ทรงฟัง
ความวิโยคโศกประดัง ละห้อย
สุดกลั้นโศกประทัง ค่อยส่าง แลนา
ตรัสแก่สีดาสร้อย กอบเกื้อภักดี
           สีดาประนตน้อม ทูลสนอง
ยามวิโยคสามีหมอง หม่นไหม้
นับวันแต่จักปอง ดับชีพ ลงนา
ความทุกขใครนับได้ เท่าข้าฤๅมี
           สามมารดาตรัสเล้า โลมใจ
เนื้อนพคุณตกใด ห่อนคล้ำ
แล้วจึ่งตรัสปราไส พระลักษณ แลนา
พระลักษณทูลทุกข์ปล้ำ ศึกเปลื้องเคืองเข็ญ
           พระพรตสัตตรุศน้อม ทูลคดี สัตยเฮย
จักรกฤษณขอบคุณมี มากแล้ว
นางไกยะเกษี สรวมโทษ แล้วนา
เชิญพระทรงจักรแก้ว กลับเข้าคืนนคร
           ทรงศรอ่อนเกษเกล้า อภิวันท์
ทูลไป่ถือโทษทัณฑ์ ก่อนกี้
แปดกรษัตริย์เกษมสันต ใสส่ราง โศกนา
ปราโมทยกรมลชี้ ชื่นด้วยสมาคม

จบห้องที่ ๑๒๐

  เนื้อความกล่าวถึงพระสัตรุดและพระพรตเห็นว่าครบกำหนด ๑๔ ปีแล้ว แต่พระรามยังไม่เสด็จกลับมา จึงไปทูลลาพระมารดาทั้งสาม เพื่อปลงพระชนม์ชีพในกองไฟตามที่ตั้งสัจจะไว้ แม้พระมารดาจะยับยั้งก็ไม่เป็นผล ในขณะที่จะเข้ากองเพลิง หนุมานและพรานกุขันมาถึง ตรงเข้ายึดทั้งสองพระองค์ไว้และทูลว่าขณะนี้พระรามประทับอยู่ที่สำนักพระฤษีวสิฐ พระพรตพระสัตรุดดีพระทัย รีบไปทูลพระมารดาและเตรียมจัดกระบวนออกไปรับเสด็จสามกษัตริย์เข้าพระนคร เมื่อถึงสำนักพระฤษีวสิฐ ทุกพระองค์ต่างดีพระทัยที่ได้พบกัน นางเกาสุริยาถามถึงเหตุที่ข้ามไปกรุงลงกา พระราม นางสีดา และพระลักษณ์จึงทูลเล่าเรื่อง ต่อจากนั้นพระพรตและพระสัตรุดก็เล่าเรื่องที่จะเข้ากองเพลิงตามสัจจะ นางไกยเกษีทรงขอขมาโทษและทูลเชิญพระรามเสด็จครองเมือง กษัตริย์ทั้งแปดจึงเสด็จกลับกรุงอยุธยา